Een recordzacht jaar

Zonder verdere commentaar: de verwachte minima voor de nacht van oud naar nieuw.

Vraag aan de doorsnee Vlaming om het voorbije weerjaar samen te vatten en de kans is groot dat hij of zij antwoordt: "Een strenge winter en een rotzomer." De kans dat hij/zij antwoordt: "Het is gemiddeld nog nooit zo warm geweest" is een stuk kleiner. Nochtans is dat laatste het geval. De gemiddelde jaartemperatuur komt voor Ukkel (en voor Drongen) uit op 11,6°C. Dat is nog nooit eerder gebeurd.

Die perceptie van een strenge winter is volledig op de rekening te schrijven van december 2010. Die maand was inderdaad koud en vooral erg sneeuwrijk. Maar vanaf januari bakte de winter 2010-2011 er totaal niets meer van. Januari 2011 was met een gemiddelde temperatuur van +4,3°C bijna 2 graden zachter dan normaal. Met +5,6°C verliep februari zelfs 2,4°C te zacht.

Ook alle andere maanden van 2011 waren een stuk warmer dan normaal, behalve juli (1,4° te koud) en augustus (met 16,9°C perfect normaal). In die twee maanden viel er ook nog vrij veel regen, zodat het beeld van een erg slechte zomer is ontstaan. Niet ten onrechte, trouwens. Het bewijst dat "opwarming van het klimaat" niet hetzelfde is als "beter weer" of "mooiere zomers".

Zo spectaculair december 2010 was voor winterliefhebbers, des te treuriger was december 2011: één schamel vorstnachtje, met -0,5°C op 1 december. Met een gemiddelde temperatuur van 6,2°C was deze maand bijna drie graden zachter dan normaal. Plaatselijk viel er bijna 200 mm regen op 1 maand tijd. Gelukkig was november bijna recorddroog, zodat er nog geen sprake was van wateroverlast.

Vooruitzichten
Over de winterse vooruitzichten kunnen we kort zijn. De westcirculatie blijft de komende tien dagen op volle toeren draaien. Het blijft zacht, wisselvallig en bij momenten erg winderig. De kans op nachtvorst is verwaarloosbaar klein en de maxima liggen vandaag en morgen rond 12°C, daarna rond 9°C. In het EPS van deze ochtend zien we helemaal op het einde van de verwachtingsperiode het gemiddelde voor de maxima dalen naar +5°C, voor de minima is dat +1°C. Dat zijn zo ongeveer de normale waarden voor januari.

Belgisch record 3000 meter
Is er ook nog goed nieuws voor de schaatsliefhebber? Niet op het weerfront, wel van het kunstijs. Bart Swings heeft een nieuw Belgisch record gevestigd op de 3 kilometer. In het Duitse Erfurt reed hij 3'45"91 over deze afstand, meldde hij gisteren via Twitter. De traditionele media hebben deze recordverbetering zo te zien nog niet opgemerkt.

Het blijft zacht


*** let op: DIT IS EEN ARCHIEFARTIKEL UIT 2011 ***




De 52 EPS-berekeningen voor de temperatuur in de regio Zuidwest-Nederland (bron: weerplaza.nl)

Er ligt voor sneeuw-, ijs- en andere winterliefhebbers geen mooie verrassing onder de kerstboom dit jaar. Op weergebied, bedoel ik dan uiteraard. Binnen de betrouwbare termijn (zeg maar: een week vooruit) is er geen sprake van winterweer en ook in het zogenaamde "glazenbolbereik", tot veertien dagen vooruit, ziet geen enkel model ook maar een greintje winterweer opduiken.

Oorzaak van het uitblijven van winterweer in grote delen van Europa, is een op volle toeren draaiende westcirculatie. We zien op de weerkaarten een typische luchtdrukverdeling, met een stevig hogedrukgebied in de omgeving van de Azoren en een depressie nabij IJsland. Komende nacht trekt een koufront over ons land met wat regen en enkele windstoten. Achter dit front zit iets minder zachte, maritieme lucht. Het eerder genoemde hogedrukgebied kruipt daarna via Frankrijk het Europese vasteland op. We komen op de noordelijke flank van deze anticycloon te zitten, waardoor de storingen enkele dagen ten noorden van ons richting Oost-Europa en Rusland trekken.

Na het iewat minder zachte intermezzo morgen zaterdag, met maxima rond 6 à 7°C, wordt vanaf Kerstdag alweer van oorsprong subtropische lucht aangevoerd met maxima die oplopen tot 10°C of zelfs nog wat meer. Het blijft droog en er zijn enkele opklaringen, zodat we eerder kunnen spreken van aangenaam herfstweer dan van winterweer...
Dat blijft zo maandag en dinsdag. De kern van het hogedrukgebied kruipt dan nog wat dichter naar onze omgeving. De bewolking kan dan wel wat hardnekkiger zijn, zodat het 's nachts ondanks het rustige weer nauwelijks afkoelt. De minima liggen dinsdag rond 4°C, de maxima rond 7°C.
Vanaf woensdag trekt de kern van het hogedrukgebied verder naar het oosten en komen we onder invloed van een Atlantische depressie.

Geen horrorwinter... totnogtoe
Tot en met de eerste dagen van 2012 blijft de westcirculatie heersen. Vreemd dat geen enkele langetermijn-profeet deze veelvoorkomende en persistente zachte wintersituatie zag aankomen. Of misschien was dat wel het geval en zijn die zachte verwachtingen gewoon ondergesneeuwd geraakt door de veel mediageniekere aankondigingen van ijskoude "horrorwinters". Allicht leggen we ons er gewoon het best bij neer dat een performante weersverwachting voor een termijn van meer dan tien dagen nog niet haalbaar is voor onze omgeving.

Ik wens alle lezers van De IJsverwachting een zalig Kerstfeest!

Kort sneeuwintermezzo

Het Amerikaanse weermodel had haar twee dagen vooraf nog ten noorden van ons land berekend, het Europese weermodel ten zuiden van ons. Uiteindelijk trok de stormkern vrijdag pal over ons land naar Duitsland. Daardoor stormde het vrijdagochtend boven Frankrijk, terwijl in een deel van Nederland 's ochtends wat natte sneeuw viel. Daarna stroomde tijdelijk vrij koude lucht naar onze omgeving, zodat de neerslag geleidelijk een winters karakter kreeg. De Hoge Venen kregen een sneeuwdek van zo'n 20 cm, ook in grote delen van Vlaanderen werd het tijdelijk wit. In Drongen lag zondagavond een nat sneeuwdekje van 2 à 3 cm (zie foto).

Het plaatselijke sneeuwtapijtje van gisteravond en vanochtend betekent niet dat de winter er nu aan komt. Het komt wel meer voor tijdens winters met een stevige westcirculatie. Structureel winterweer maakt dan geen kans, maar in de zogenaamde "achterkamer" van de opeenvolgende stormdepressies zit meestal polaire of soms arctische lucht. Die zorgt dan tijdelijk voor winterse neerslag. Dat was bijvoorbeeld ook het geval met de beruchte storm van 1 februari 1953, die leidde tot de verschrikkelijke overstromingsramp in het zuidwesten van Nederland en - in minder mate - Vlaanderen. Minder bekend is dat na afloop van die storm verschillende dorpen in de Ardennen van de buitenwereld waren afgesloten door zware sneeuwval.

Vandaag maandag is het nog eventjes koud (of beter gezegd: minder zacht), maar vannacht trekt een warmfront over het land en is het afgelopen met de winterse neerslag. De eerste neerslag kan in Vlaanderen misschien nog vallen als wat natte sneeuw, maar lang duurt dat in elk geval niet. Het kwik loopt in de loop van de nacht steeds verder op en tegen morgenochtend is het +6°C.

De volgende dagen zien we het hogedrukgebied van de Azoren zich uitbreiden naar Spanje en voor wie hoopt op winterweer, is dat één van de slechtst denkbare scenario's. Aan de noordflank van dit hogedrukgebied stroomt immers maritieme lucht van subtropische oorsprong naar ons land. In die stroming trekken geregeld fronten mee die zorgen voor regen, maar grote hoeveelheden worden voorlopig niet meer verwacht. De maxima lopen verder op en liggen donderdag en vrijdag rond 9 à 10°C. Minima woensdag rond 3°C, donderdag rond 6°C en vrijdag zelfs rond 9°C.

Vrijdag zou dan een koufront van west naar oost over Vlaanderen trekken, waarna een hogedrukkern zich in onze buurt vestigt. Daardoor ligt komend weekend de temperatuur weer enkele graden lager. Kerstdag zou droog verlopen, met 's ochtends minima dicht in de buurt van het vriespunt. Overdag ligt het kwik op Kerstdag rond 6°C.

Als de kern van het hogedrukgebied boven onze omgeving blijft liggen, kan dat enkele koudere dagen opleveren. Maar de meeste computerberekeningen laten ze ten zuiden van ons land postvatten. Dat betekent dat we de meeste kans maken op een aanhoudende westelijke stroming met zacht weer. Koning Winter krijgt voorlopig geen vaste voet aan de grond en het ziet er niet naar uit dat daar voor 2012 nog verandering in komt.

Eerste natte sneeuw en onzekere storm

Het is gebeurd. Vandaag is in Drongen (en grote delen van westelijk Vlaanderen) de eerste bui gevallen met natte sneeuw. Zeg maar de "verdwaalde winterse bui" waarvan sprake in de vorige bijdrage. De maritiem polaire luchtmassa was net koud genoeg en in de onderste regionen droog genoeg om de eerste smeltende sneeuwvlokken te produceren, in het winter-jargon ook wel "natte flatsen" genoemd. "De luchtmassa droog genoeg?", vraagt u zich misschien af. "Het was toch nat?" Ik verklaar mij nader. Het was rond de middag ongeveer +5° aan de grond. Op 1500 meter was het -3°C. De sneeuw die hoog boven onze hoofden naar beneden viel, begon uiteraard te smelten toen ze in de warmere lucht dicht bij het aardoppervlak terecht kwam. Als de lucht niet verzadigd (dus droog genoeg) is, kan dat smeltwater ook nog eens verdampen. Het smelt- en verdampingsproces is endotherm: het onttrekt warmte aan de omgeving. Met andere woorden: tijdens de felste buien koelt de lucht serieus af. Het kwik daalde tot +1,5°C en de natte sneeuwvlokken konden tot op de grond vallen.

Ook morgen kunnen er in eerste instantie nog wat winterse buien vallen. Stilaan komen we onder invloed van een kleine, maar venijnige stormdepressie. De weermodellen worstelen nog altijd met de precieze koers en ontwikkeling van dit lagedrukgebied. De kern passeert immers vlak in de buurt. In die kern is het vrijwel windstil, terwijl het 100 kilometer verder op kan stormen. Het Amerikaanse GFS-model berekent in de jongste modelrun de kern vrijdagochtend boven Nederland. Dat zou aan onze kust stormweer betekenen uit westnoordwest tot noordwest. Ook het Britse UKMO-model berekent zo'n stormscenario. Het Aladin-model berekent de kern een fractie meer naar het zuiden. Daardoor komt het stormveld boven Noord-Frankrijk te liggen en is het in onze omgeving vrijwel windstil. Een minimaal verschil in locatie, maar een reusachtig verschil in weerbeeld.

Het Europese ECMWF-model laat in de 12Z-run van vandaag de kern nog zuidelijker passeren. Dat kan dan weer voor een andere verrassing zorgen: de wind waait dan uit het oosten, er valt veel neerslag en met relatief koude bovenluchten kan dat dan sneeuw zijn: smeltende sneeuw in Vlaanderen en droge sneeuw in de hogere Ardennen. Ik sluit niet uit dat er in dat geval ook in grote delen van Vlaanderen een papperig sneeuwdekje komt te liggen bij temperaturen die nauwelijks boven het vriespunt uitkomen. Maar het blijft dus uitermate onzeker: bij de scenario's van GFS en UKMO is er van sneeuw op vrijdag geen sprake.

Wat wel weer zeker is: als de stormdepressie eenmaal naar het oosten is getrokken, komen we opnieuw in maritiem polaire lucht terecht waaruit tijdens het weekend weer wat winterse buien kunnen vallen. Vooral zondag is het killig, met maxima rond 4°C en minima rond het vriespunt.

Op de lange termijn kwam de operationele berekening van GFS vanavond met een winterse oplossing, het ECMWF met een zachte. In het ensemble zijn de winterse oplossing in de minderheid. Maar laat ons nu eerst maar focussen op de korte termijn. Die is al spannend genoeg.

Het blijft winderig

De kaart van het Europese weermodel voor komende vrijdag toont een indrukwekkende stormdepressie.

Hoewel we een winderige week achter de rug hebben, was het op deze blog eerder windstil. Ik nam deel aan een internationale workshop en training voor mariene meteorologen, samen met vijftien collega's uit heel Europa en Noord-Amerika. In de weinige vrije tijd die daarna nog overbleef, heb ik met argusogen de wind en het getij aan onze kust gevolgd. Na een kalme periode stond er donderdagnamiddag en -avond voor het eerst sinds twee jaar nog eens volle storm (9 Bft) op ons deel van de Noordzee. Het hoogwater van vrijdagmiddag werd daardoor meer dan 1 meter extra opgestuwd, maar aangezien we net uit een periode met dood tij kwamen, leverde dat geen gevaar op. Als het springtij was geweest, dan hadden we ongetwijfeld alle zeilen moeten bijzetten om de stormvloed te keren. We mogen niet vergeten dat onze Noordzee een slapende reus is: meestal rustig, kalm en ogenschijnlijk ongevaarlijk, maar meedogenloos verwoestend als een aantal noodlottige factoren samenvallen.

Ook volgende week moeten we de stormachtige ontwikkelingen goed in de gaten houden. Oorzaak van al dat geweld is een erg sterke en zonale straalstroom boven de Atlantische Oceaan. Die genereert constant nieuwe depressiekernen op zeeniveau. Morgen zondag en overmorgen maandag is het nog relatief rustig. Op dinsdag zien we een diepe depressiekern (950 hPa) in de buurt van Schotland. De noordkust van Ierland krijgt de volle laag, met 10 à 11 Bft. Op ons deel van de Noordzee komt opnieuw een volle 9 Bft te staan. Opnieuw hebben we geluk: de stormwind waait uit ZZW en zal dus het water van onze kust wegblazen. Deze lagedrukkern zorgt ook op woensdag nog voor veel wind.

Zowel het Amerikaanse als het Europese weermodel berekenen voor vrijdag 16 december een erg diepe depressiekern (940 hPa) in de omgeving van Schotland. Of het zo ver komt, is nog niet zeker. Op een week tijd kunnen de weerkaarten nog drastisch veranderen. Maar de gelijkenis tussen de twee modellen is opvallend en toont de potentie van de huidige situatie aan. Bovendien zitten we dan nog op het einde van een springtij-periode. In combinatie met een eventuele zware noordwesterstorm, kan dat erg hoge waterstanden opleverenn. We kunnen dus maar beter tijdig op onze hoede zijn.

Het hoeft niet gezegd: met deze sterke westelijke stroming krijgt de winter voorlopig geen poot aan de grond in West-Europa. In de maritiem polaire lucht kan het 's nachts wel eens licht vriezen als de wind tijdelijk wegvalt. Een verdwaalde winterse bui (of sneeuwbui in de Ardennen) is nu en dan mogelijk, als na de doortocht van een koufront de bovenluchten tijdelijk kouder worden. Maar structureel winterweer zit er de eerste week niet aan te komen. Toch blijven we de situatie in de gaten houden. Het is altijd mogelijk dat na een stevige stormdepressie het stromingspatroon radicaal omkeert. Een beperkt aantal leden van het EPS hebben dat al een aantal keer laten zien. En geef toe: dit actieve stormweer heeft ook wel zijn charmes.

Ook het Amerikaanse weermodel ziet komende vrijdag een diepe stormdepressie.

Eerste Ardense sneeuw

De westcirculatie raast momenteel op volle toeren, wat we merken aan het winderige en wisselvallige weer met vrij normale temperaturen voor de tijd van het jaar. Dat blijft nog enkele dagen zo duren. Daarbij voeren de depressies maritiem polaire lucht aan die soms koud genoeg is om de eerste Ardense sneeuwvlokken van betekenis te produceren. Boven de 500 meter is daarbij de volgende dagen een tijdelijk sneeuwdekje mogelijk. Waarschijnlijk blijft de westcirculatie nog een tijdje doordenderen, al zijn er in de modellen een paar schuchtere blokkadepogingen opgedoken. Dat zou kunnen leiden tot een kouder weertype, maar zo ver is het voorlopig nog niet.

Voor een uitgebreide bespreking van de kans op Ardense sneeuw, verwijs ik graag door naar de blog van collega Karim, specialist ter zake. In Vlaanderen lijkt het de volgende dagen vooral herfst. Momenteel zien we een diepe depressie voor de Noorse kust. Daardoor staat er ook bij ons komende nacht een strakke wind en op volle zee tijdelijk een stormachtige wind. De randdepressie waarvan sprake in de vorige bijdrage, heeft zich uiteindelijk nauwelijks ontwikkeld en blijft beperkt tot een golftop op het koufront die de wind in onze omgeving niet extra aanwakkert.

De moederdepressie blijft de volgende dagen ongeveer op dezelfde plek bivakkeren en produceert diverse kernen aan de grond, waarbij er een aantal stormpotentie hebben op zee. Ook in onze omgeving blijft er tot en met vrijdag veel wind staan. Vanaf volgend weekend zijn er twee mogelijkheden. De kans is het grootst dat de westcirculatie op stoom blijft en het wisselvallige herfstweer aanhoudt. Een beperkt aantal modelberekeningen laten een blokkade ontstaan met winterse aspiraties. Ze zijn sterk in de minderheid, maar ze tonen wel aan dat het nog te vroeg is om nu al met zekerheid te stellen dat de maand december geen winterweer meer zal opleveren.

Voorlopig moeten we het dus stellen met wisselvallig herfstweer. Morgen maandag en dinsdag is het overdag vrij koud, met maxima rond 6°C in het Gentse. Door de strakke wind en de bewolking koelt het 's nachts niet erg af. De minima liggen rond 3°C. Woensdag en donderdag is de aangevoerde lucht weer wat zachter, met maxima rond 10°C. Vooral in de nacht van dinsdag op woensdag kan er vrij veel regen vallen. Vrijdag is het opnieuw wat kouder, met maxima rond 6°C. Daarna wordt de temperatuursverwachting erg onzeker.

Als we het gemiddelde nemen van de 51 berekening van het ECMWF-model voor 12 december zien we dat een westcirculatie het meest waarschijnlijk is.

De operationele berekening van het ECMWF-model toont voor 12 december wel een voorzichtige aanzet tot een hogedrukgebied op een gunstige plaats. Nog niet om serieus te nemen, wel om in het achterhoofd te houden.