Kersen plukken in Moermansk

Gisteravond ging het in het Canvas-programma Terzake over het afsmelten van het zeeijs aan de Noordpool, en de nieuwe economische mogelijkheden die dat schept voor een haven als Moermansk. Bewoners van deze stad getuigden voor de camera van reporter Jan Balliauw dat het de voorbije zomers opvallend warm was in hun stad en dat ze de hoeveelheid sneeuw en zeeijs jaar na jaar zien afnemen.
Er klonk ook een ander geluid. Balliauw sprak in de reportage met een aantal Russische wetenschappers die hem wezen op een merkwaardig feit: er lag deze zomer maar liefst 50 procent meer zeeijs aan de Noordpool dan vorig jaar. Voor die Russische wetenschappers was dat een aanwijzing dat de Aarde niet meer opwarmt, en al helemaal niet door toedoen van de mens. Volgens hen gaat het om een natuurlijke cyclus en zal de hoeveelheid zeeijs in de Noordelijke IJszee vanaf nu weer beginnen toenemen.
Volgens Balliauw inderdaad een merkwaardige vaststelling, die in tegenspraak is met de warme zomers waarover de inwoners van Moermansk spreken. Maar is dat ook wel zo?

De oppervlakte zeeijs op 7 september 2012 en 7 september 2013: er lag dit jaar opvallend meer zeeijs aan de Noordpool, maar 2012 was dan ook een absoluut recordjaar.

Wie mijn vorige bijdrage op dit blog heeft gelezen, kent eigenlijk al het antwoord. De wetenschappers in de reportage van Balliauw zwaaien met kaarten van vorig jaar en vergelijken die triomfantelijk met de situatie van dit jaar. Daarbij hebben ze volledig gelijk: er lag dit jaar tijdens het zomerminimum de helft meer ijs aan de Noordpool dan vorig jaar (zie hierboven). Maar hier doen ze helaas aan weinig wetenschappelijke "cherry picking": verwijzen naar één geïsoleerd feit dat je goed uitkomt in een poging om een hele theorie te bewijzen. Kersen plukken in Moermansk. Zo zeggen de Russische wetenschappers er niet bij dat in de zomer van 2012 alle vorige diepterecords van het zeeijsoppervlak aan de Noordpool verpulverd werden. Het is dan niet zo moeilijk om het jaar daarop opnieuw 50 procent beter te doen. Maar 50 procent beter dan het absoluut diepterecord van 2012 is nog altijd véél minder dan het dertigjarige gemiddelde. Sla er de grafieken van mijn vorige bijdrage nog maar eens op na.

Opvallend meer ijs dan vorig jaar, maar nog altijd beduidend minder dan het dertigjarig gemiddelde.

Is de warme zomer van 2013 in Moermansk in tegenspraak met de grotere oppervlakte zeeijs aan de Noordpool dit jaar? Nee, integendeel zelfs. Het was de voorbije zomer vaak erg rustig en zonnig hogedrukweer boven deze regio. Daardoor kon de zon het landoppervlak er flink opwarmen. Maar het rustige hogedrukweer zorgde er ook voor dat het zeeijs veel beter samen bleef dan vorige zomer, toen een zware zomerstorm het zeeijs in stukken brak. Een compacte ijsmassa in een rustige omgeving houdt zichzelf koel en smelt veel minder snel af dan een verbrokkelde ijsmassa in een zware zee. We kennen de weerspreuk "Dooi zonder regen of wind is niet waard dat hij begint." Eigenlijk geldt dat voor een deel ook voor de Noordpool.

Hebben de Russische wetenschappers ongelijk? Misschien niet. Misschien groeit het zeeijs vanaf nu weldegelijk weer aan. Maar ze kennen in elk geval erg weinig navolging met hun theorie. Het overgrote deel van de klimatologen gaat er van uit dat de dalende trend in het zomerminimum van het zeeijs aan de Noordpool zich de komende decennia gewoon verder zet.