Herfstvakantie met zacht najaarsweer

De herfstvakantie (*)  kan soms al winterse trekjes vertonen. Dat is nu absoluut niet het geval. Met een diepe depressie boven IJsland en een hogedrukgebied boven het zuidwesten van Rusland, stroomt de komende dagen zachte zeelucht naar onze omgeving. De maxima komen daarbij ruim boven de 15 graden uit en de kans op nachtvorst is in onze omgeving de komende tien dagen zo goed als onbestaande.

De voorbije dagen kreeg het noorden van Scandinavië en het westen van Rusland wél al te maken met winterweer. In Moskou bijvoorbeeld was het opvallend koud voor de tijd van het jaar. Zowel de voorbije nacht als eergisteren dook het kwik er gezwind onder de -10°C en ook overdag bleef het er stevig vriezen. In Norrland (het noorden van Zweden) viel er plaatselijk 5 tot 15 cm sneeuw.

Het sneeuwdek op 24 oktober in Zweden. In kustplaats Piteå ligt 16 cm, in de bergen plaatselijk nog wat meer. (Bron: SMHI)

In Scandinavië houdt de winter niet lang stand. Ook daar draait de wind naar het zuiden en wordt met een strakke stroming subtropische lucht aangevoerd. Zweedse meteorologen verwachten zelfs dat er komende dinsdag in het midden van het land mogelijk recordhoge temperaturen worden gehaald voor de laatste decade van oktober. Het kwik klimt er dan ruim boven de 10 graden en ook de nachtvorst verdwijnt. Van het sneeuwdek zal er op de meeste plaatsen niets meer over blijven.
In Moskou blijft de winter overeind tot en met zondag, maar daarna begint het ook daar te kwakkelen.

Tot slot nog een blik op de Noordpool. Daar is het zeeijs inmiddels weer volop aan het groeien. Het zomerminimum van 3,5 miljoen vierkante kilometer was vergelijkbaar met dat van vorig jaar en van 2009. Het lag dus hoger dan dat van 2007, 2008, 2010, 2011 en minimumrecordjaar 2012 (toen lag er amper 2,2 miljoen vierkante kilometer zeeijs). Conclusies kunnen we daar niet aan verbinden., het blijft afwachten wat het zeeijs de komende jaren zal doen.
Op dit ogenblik ligt de temperatuur op de geografische Noordpool rond -8°C. De komende dagen koelt het er gevoelig af, tot -22°C.

De oppervlakte van het zeeijs aan de Noordpool dit jaar (gele lijn) vergelijken met de waarnemingen sinds 1979. (Bron: The Cryosphere Today).

(*)Voor de Nederlandse lezers: in België valt de herfstvakantie altijd in de week van 1 november, meestal een weekje later dan bij jullie.

Golvend koufront maakt einde aan nazomer

Het blijft altijd een moeilijke situatie voor een meteoroloog: een golvend koufront dat langzaam naar het oosten trekt. Op dit ogenblik ligt er zo'n front voor onze kust . Volgens veel modellen had het uiterste westen van ons land deze ochtend al onder de wolken moeten zitten, maar in de praktijk scheen zelfs aan de kust de zon nog.

Het golvende koufront, zondagochtend boven de Noordzee.

Het is altijd lastig in te schatten waar de golftop van zo'n front precies terecht komt. Vijftig kilometer meer naar het noorden of het zuiden kan ook het verschil betekenen tussen zware bewolking met regen en zonnig weer. Dergelijke golvende fronten zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de "missers" op de korte termijn. Als meteoroloog geef je deze onzekerheid dus het best maar mee in de verwachting.

Uiteindelijk zal het front vandaag (zondag) toch beginnen met de oversteek van ons land, met plaatselijk zelfs wat lichte regen, maar een precieze timing is nog altijd moeilijk mee te geven. Wat wel al zeker is: éénmaal het koufront de oversteek heeft gemaakt, is het afgelopen met het extreem zachte weer voor de tijd van het jaar. Dinsdag en woensdag halen we nauwelijks nog 13°C en gaat het ook flink regenen en waaien.

Nazomers weekend

Komend weekend (18 en 19 oktober) kunnen we maxima halen tot 23°C, uitzonderlijk warm voor deze tijd van het jaar. Even opmerkelijk: vroeg winterweer is niet eens zo ver uit de buurt. In het westen van Rusland is het haast even uitzonderlijk koud voor midden oktober en blijft het ook overdag vriezen. De verklaring is nochtans eenvoudig en vinden we eens te meer terug in de ligging van de beruchte straalstroom.

De straalstroom is een band met hoge windsnelheden op grote hoogte. We kunnen deze band gemakkelijk terugvinden op hoogtekaarten, zoals op de kaart van het 300 hPa-vlak hieronder. De straalstroom is geel-oranje gekleurd.

We zien hoe de straalstroom in de omgeving van Groenland plots naar het zuiden duikt. Ten westen van de Canarische Eilanden maakt hij een bocht van bijna 180° en gaat vervolgens richting het zuiden van Scandinavië. Daar maakt hij een volgende bocht en gaat het opnieuw richting zuiden, naar de Zwarte Zee.

In zijn slingerende tocht neemt de straalstroom een grote portie warme subtropische lucht mee naar onze omgeving. Door de strakke zuidelijke wind kan deze lucht nauwelijks afkoelen in zijn tocht naar de Lage Landen. Verder dan de Russische grens kan deze warme luchtmassa niet geraken, want dan wordt ze weer afgebogen naar het zuiden.

Aan de andere kant van de straalstroom dendert ijskoude arctische lucht, rechtstreeks afkomstig dus van de Noordpool, via Lapland het westen van Rusland in. Daar keldert de thermometer en krijgen ze een eerste stevige winterprik te verwerken.

Dat zorgt dan voor onderstaande kaart, die aantoont hoe ver de temperatuur afwijkt van de norm:

Na het weekend wordt de aanvoer van erg zachte subtropische lucht naar onze omgeving afgesneden en keren we bij ons terug naar normale temperaturen voor de tijd van het jaar. De arctische aanvoer naar Rusland lijkt langer te blijven duren. De winter houdt daar dus nog een tijdje stand.